Το χρονικό απορρύθμισης της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Ιδιωτικά Πανεπιστήμια, μια “μεταρρύθμιση” με όρους δεκαετίας ‘60

Με την έναρξη της δεύτερης θητείας της, η κυβέρνηση Μητσοτάκη επικαλείται ότι επιχειρεί να υλοποιήσει μια “Ιστορική Μεταρρύθμιση στην Παιδεία”. Πρόκειται βέβαια για το τελικό βήμα προς την πλήρη απορρύθμιση της Ανώτατης Εκπαίδευσης που θα στερήσει το δικαίωμα στη μόρφωση σε ένα μεγάλο μέρος των νέων της χώρας μας. Το νομοσχέδιο με τίτλο “Ελεύθερο Πανεπιστήμιο” καταδεικνύει με τον πλέον εμφατικό τρόπο την άκρως Νεοφιλελεύθερη Ατζέντα της Κυβέρνησης στο χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης και αποτελεί την πιο οργανωμένη προσπάθεια καταστρατήγησης του Συντάγματος και συγκεκριμένα του άρθρου 16 καθώς προβλέπει τη δυνατότητα ίδρυσης Ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Με αφορμή λοιπόν τις κυβερνητικές εξαγγελλίες οφείλουμε προς αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας να αναφερθούμε στην πραγματικά ιστορικήμεταρρύθμιση των Γεωργίου Παπανδρέου και Ευάγγελου Παπανούτσου που άλλαξε πλήρως τα δεδομένα στην Παιδεία και έδωσε το δικαίωμα στη μόρφωση στα παιδιά των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων.

Εν έτη 1964, ο τότε Πρωθυπουργός και Υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου φέρνει προς ψήφιση τον νόμο 4379/64 οποίος μεταξύ άλλων προέβλεπε:

• Τη χορήγηση δωρεάν βιβλίων για όλους τους μαθητές/φοιτητές
• Την κατάργηση των τελών εγγραφής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης
• Την αύξηση των δαπανών για την Παιδεία
• Την καθιέρωση των υποτροφιών για μαθητές με υψηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις
• Την επέκταση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης από τα 6 στα 9 χρόνια
• Τη σίτιση για τα παιδιά των φτωχότερων περιοχών της χώρας
• Την ίδρυση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
• Το διαχωρισμό του 6τάξιου Γυμνασίου σε Γυμνάσιο-Λύκειο
• Την καθιέρωση του Ακαδημαϊκού Απολυτηρίου για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο

Ανταποκρινόμενος σε μεγάλο βαθμό στις διεκδικήσεις του φοιτητικού κινήματος για 15% για την Παιδεία, ο Γεώργιος Παπανδρέου με τον νόμο αυτό ανέτρεψε τις τότε ισορροπίες καταργώντας τους φραγμούς στη μόρφωση που είχαν επιβληθεί από το σκληρό κράτος της δεξιάς. Έτσι, η εκπαίδευση από προνόμιο των λίγων έγινε δικαίωμα των πολλών και τα Δημόσια και Δωρεάν Πανεπιστήμια μετατράπηκαν στο βασικό μοχλό κοινωνικής κινητικότητας. Ενδεικτικό των θετικών επιπτώσεων της “απελευθέρωσης της Παιδείας” αποτελεί το γεγονός πως η πλειοψηφία των επιστημόνων που σήμερα διαπρέπουν τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων υπήρξαν είτε φοιτητές είτε καθηγητές των Ελληνικών Δημοσίων Α.Ε.Ι. Δυστυχώς η ανατροπή της Κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου από τους αποστάτες το 1965 και στη συνέχεια η εγκαθίδρυση της επταετούς στρατιωτικής Χούντας ανέστειλε την πλήρη εφαρμογή της μεταρρύθμισης.

Με την πτώση της δικτατορίας, η ιδεολογική σύγκρουση μεταξύ συντηρητικής και προοδευτικής παράταξης στην κοινωνία (όπως εκφραζόταν από τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑ.ΣΟ.Κ αντίστοιχα) δημιούργησαν ένα πλαίσιο έντονης και διαρκούς πολιτικής αντιπαράθεσης. Εντός αυτής της ιδεολογικής σύγκρουσης, η Παιδεία αναδείχθηκε ως κυρίαρχο ζήτημα λειτουργώντας καταλυτικά στην ταχύτερη προώθηση ριζικών μεταρρυθμίσεων ιδίως στο πλαίσιο της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Σημείο καμπής αποτέλεσε ο Νόμος Πλαίσιο του 1982. Εμπνεόμενη από τις αλλαγές που έφερε στα Πανεπιστήμια της Δυτικής Ευρώπης ο Μάης του ’68, η Κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, εισήγαγε προοδευτικές τομές στην Εκπαίδευση μεταξύ των οποίων:

• Τη συμμετοχή εκπροσώπων φοιτητών στα όργανα διοίκησης των Πανεπιστημίων σε ποσοστό 50% του συνόλου των μελών ΔΕΠ.
• Την κατάργηση της Καθηγητικής έδρας, δηλαδή την «αποκλειστικότητα» της γνώσης από πλευράς των τακτικών καθηγητών.
• Την καθιέρωση της εσωτερικής διαφάνειας στο πλαίσιο των πανεπιστημιακών οργάνων, στη διαχείριση του διδακτικού και οικονομικού έργου.
• Τη θεσμοθέτηση του ακαδημαϊκού ασύλου ιδεών.

8 χρόνια μετά, το 1989 ήταν η χρονιά που σηματοδότησε την επάνοδο της Νέας Δημοκρατίας στη διακυβέρνηση του τόπου. Ευθύς εξαρχής, η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη επιχείρησε τη “μεταρρύθμιση” Κοντογιαννόπουλου. Το πολυνομοσχέδιο προέβλεπε μεταξύ των άλλων, τη μείωση των εκπαιδευτικών αργιών, την κατάργηση των αδικαιολόγητων απουσιών, την κατάργηση των 15μελών μαθητικών συμβουλίων, το σύστημα πόντων με σκοπό τον έλεγχο της συμπεριφοράς των μαθητών, την επιβολή ομοιόμορφης εμφάνισης και τον υποχρεωτικό εκκλησιασμό. Για τα Πανεπιστήμια προέβλεπε την κατάργηση των δωρεάν συγγραμμάτων, την περικοπή της φοιτητικής συμμετοχής στη Διοίκηση των ΑΕΙ καθώς και την κατάργηση του Ασύλου. Το μαθητικό και φοιτητικό κίνημα απάντησε στην επέλαση του αναχρονιστικού σχεδίου της κυβέρνησης με μαζικά συλλαλητήρια και με ένα σαρωτικό κύμα καταλήψεων σε σχολεία και Πανεπιστήμια. Ήταν τόσο το μίσος των κυβερνώντων προς την εκπαιδευτική κοινότητα που οργάνωναν εισβολές σε κατειλημμένα σχολεία από «Γονείς» και άλλες αγανακτισμένες δυνάμεις προσκείμενες στο κυβερνητικό κόμμα. Αρχές Ιανουαρίου του 1991, ροπαλοφόροι με επικεφαλής στελέχη της ΟNNΕΔ στην Πάτρα, εισέβαλαν στο 3ο Λύκειο της πόλης με αποτέλεσμα να δολοφονηθεί ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέραςαπό τον τότε πρόεδρο της ΟΝΝΕΔ Πάτρας Γιάννη Καλαμπόκα. Ο Κοντογιαννόπουλος παραιτείται και αντικαθίσταται από τον Γιώργο Σουφλιά ενώ η επιχειρούμενη “μεταρρύθμιση” ματαιώνεται. Την ίδια περίοδο τίθεται για πρώτη φορά στο δημόσιο διάλογο η πρόταση για ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου.

11 χρόνια αργότερα το 2004, η Νέα Δημοκρατία αναλαμβάνει εκ νέου κυβερνητικά καθήκοντα. Την άνοιξη του 2006 εισάγει τον νόμο Γιαννάκου με βασική κατεύθυνση την κατάργηση της συνδιοίκησης των Α.Ε.Ι. καθώς και του πανεπιστημιακού ασύλου. Απέναντί της η ρεβανσιστική κυβέρνηση της δεξιάς θα βρει για ακόμη μια φορά το οργανωμένο φοιτητικό κίνημα. Οι μαζικές κινητοποιήσεις και οι καταλήψεις στα Πανεπιστήμια, τον Μάιο-Ιούνιο του 2006 οδηγούν την κυβέρνηση Καραμανλή στο να παγώσει προσωρινά την ψήφιση του νομοσχεδίου για να μην διαταράξει περαιτέρω το ήδη τεταμένο κλίμα. Με την αναθεώρηση του άρθρου 16 να έπεται, τον Νοέμβριο του 2006, ξεσπάει εκ νέου το φοιτητικό-πανεπιστημιακό κίνημα. Η δυναμική παρουσία των οργανώσεων της Π.Α.Σ.Π. έπαιξε κομβικό ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων. Με τη λαϊκή βάση εντός του ΠΑ.ΣΟ.Κ. να βρίσκεται ενάντια στην συνταγματική αναθεώρηση αλλά και τη συγκρότηση της σχετικής Πρωτοβουλίας Μελών του κόμματος (Π-16), το φοιτητικό κίνημα ανάγκασε την κομματική ηγεσία του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και κυρίως τον Γιώργο Παπανδρέου να άρει την συναίνεσή του προς την Κυβέρνηση Καραμανλή. Με αυτόν τον τρόπο η διευρυμένη πλειοψηφία των 180 ψήφων εντός της Βουλής δεν κατέστη δυνατή ώστε να προχωρήσει η αναθεώρηση του άρθρου 16.

Προτελευταία στάση στη μακρά συγκρουσιακή διαδρομή μεταξύ της συντηρητικής παράταξης και του φοιτητικού κινήματος με “φόντο” τη δημόσια και δωρεάν παιδεία αποτέλεσε ο περίφημος νόμος Διαμαντοπούλου. Το 2011, η κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. με την Άννα Διαμαντοπούλου στο τιμόνι του υπουργείου παιδείας επιχειρεί να νομοθετήσει και να υλοποιήσει όλα όσα εκείνα απέτυχαν μεταπολιτευτικά όλες οι κυβερνήσεις της δεξιάς. Η προσπάθεια πλήρους απορρύθμισης της ανώτατης εκπαίδευσης από τη δήθεν προοδευτική και δημοκρατική παράταξη ήταν πλέον γεγονός. Παρά τις σφοδρές αντιδράσεις και καταλήψεις, ο “4009/2011” αποτέλεσε νόμο του κράτους με ευρύτατη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 255 ψήφων και τη στήριξη τριών κομμάτων (ΠΑ.ΣΟ.Κ, Ν.Δ., ΛΑ.Ο.Σ). Ως συνέπεια αυτού, η ισορροπία εντός των Πανεπιστημίων ανατράπηκε βίαια ενώ τα όργανα διοίκησης σε πολλές περιπτώσεις μετατράπηκαν σε πεδίο συνδιαλλαγής και εξυπηρέτησης συμφερόντων μιας κλειστής κάστας καθηγητών. Καθηγητές με διαφορετική άποψη ή επιστημονική προσέγγιση απομακρύνθηκαν καθώς και διοικητικοί υπάλληλοι που ήταν αφοσιωμένοι στο πανεπιστήμιο αντικαταστάθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες. Η καθηγητική αυτή ελίτ λυμαίνεται έως και σήμερα τα δημόσια Α.Ε.Ι. επιβάλλοντας μια συνθήκη omerta στα περισσότερα ιδρύματα.

Στην πάροδο των ετών, παρότι ο Nόμος Γαβρόγλου (2016) κινήθηκε προς τη σωστή κατεύθυνση επαναφέροντας τους φοιτητές στα όργανα διοίκησης των Πανεπιστημίων, δεν είχε καμία ουσιαστική επίδρασηλόγω του ισχνού ποσοστού εκπροσώπησής τους, το οποίο στο ανώτερο επίπεδό του έφτανε στο 15% του συνόλου των μελών ΔΕΠ. Την “παρένθεση Γαβρόγλου στα Πανεπιστημιακά δρώμενα” έρχεται να κλείσει η Κυβέρνηση Μητσοτάκη με Υπουργό Παιδείας την Ν. Κεραμέως νομοθετώντας:

• Την κατάργηση του Πανεπιστημιακού Ασύλου
• Τη θεσμοθέτηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (Ε.Β.Ε.)
• Την εξίσωση των Πτυχίων των Α.Ε.Ι. με αυτά των Ιδιωτικών Κολλεγίων
• Την κατάργηση της φοιτητικής εκπροσώπησης από τα όργανα διοίκησης των Πανεπιστημίων
• Τη σύσταση της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας

Η επανεκλογή Μητσοτάκη τον Ιούνιο του 2023 αποτέλεσε τη χαριστική βολή για τον χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Ο Κ. Πιερρακάκης ανέλαβε τη βρώμικη δουλειά προκειμένου να μηχανευτεί τρόπους παράκαμψης του Συντάγματος με σκοπό να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ίδρυση μη-κρατικών (ιδιωτικών) Πανεπιστημίων. Για ακόμη μια φορά η Κυβέρνηση για επικοινωνιακούς και μόνο σκοπούς εμφανίζει ένα νομοσχέδιο ως κάτι καινοτόμο. Στην πραγματικότητα όμως δεν διαφέρει σε τίποτα σε σχέση με τη διαχρονική προσπάθεια της Δεξιάς να καταργήσει στην πράξη το δικαίωμα των πολλών για πρόσβαση στη Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία.

Το βασικότερο επιχείρημα από πλευράς κυβέρνησης υπέρ του νομοσχεδίου είναι η αναχαίτιση του κύματος brain drain, επικαλούμενη το παράδειγμα των Πανεπιστημίων της Κύπρου. Ξεχνάει όμως να αναφέρει πως, ακόμη και μετά την ίδρυση 7 ιδιωτικών πανεπιστημίων, η Κύπρος εξακολουθεί να κατέχει την παγκόσμια πρωτιά ως η χώρα με τους περισσότερους νέους της να φοιτούν σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού αναλογικά με τον πληθυσμό της (βάσει στοιχείων της Unesco). Επιπροσθέτως, η κυβερνητική προπαγάνδα διατυμπανίζει πως η ίδρυση Ιδιωτικών Πανεπιστημίων θα δημιουργήσει ένα πλαίσιο εγχώριου ανταγωνισμού το οποίο θα ωφελήσει περισσότερο τα Δημόσια Α.Ε.Ι. Δεδομένου όμως της θεσμοθέτησης της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής οι υποψήφιοι φοιτητές των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων θα είναι είτε όσοι κρίθηκαν από την κυβέρνηση με “κριτήρια αριστείας” ως ανίκανοι να σπουδάσουν είτε όσων οι οικογένειες έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν τα υψηλά δίδακτρα που εκείνα θα θέσουν. Δηλωτικό είναι το γεγονός ότι φοιτητής που επιλέγει να εγγραφεί π.χ. στο τμήμα της Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων καλείται να καταβάλλει για δίδακτρα ποσό που ξεπερνά τις 10.000 ευρώ (όπως συμβαίνει σήμερα στην Κύπρο). Ακριβά όμως θα την πληρώσουν και τα Δημόσια Πανεπιστήμια και η παρεχόμενη ποιότητα σπουδών τους καθώς θα χάσουν μερίδα διδασκόντων (υψηλής επιστημονικής αξίας) που θα επιλέξουν να εργαστούν στα ιδιωτικά ιδρύματα λόγω υψηλότερων προσφερόμενων αποδοχών. Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει και το γεγονός πως η εισαγωγή διδάκτρων στα ιδιωτικά ΑΕΙ θα αποτελέσει ουσιαστικά προάγγελο της επιβολής διδάκτρων και στα Δημόσια Πανεπιστήμια. Να σημειωθεί εξάλλου πως μια άλλη κυβέρνηση της ΝΔ, εν έτει 1992, θεσμοθέτησε την επιβολή διδάκτρων στα, δωρεάν μέχρι τότε, Μεταπτυχιακά Προγράμματα των Δημοσίων ΑΕΙ.

Δυστυχώς για τους θιασώτες του ιδιωτικού κέρδους, οι διεθνείς τάσεις βρίσκονται σε πλήρη αντιδιαστολή με τους σχεδιασμούς τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας που μετά το Brexit είδε να μειώνεται δραματικά ο αριθμός των ξένων φοιτητών στα βρετανικά πανεπιστήμια, να μειώνονται αισθητά τα έσοδά τους με αποτέλεσμα να χάσουν σταδιακά το κύρος και τους βασικούς χρηματοδότες τους. Πρόκειται για την έμπρακτη απόδειξη πως το Πανεπιστήμιο που στηρίζεται στο μοντέλο του επιχειρείν, δηλαδή στα δίδακτρακαι το κέρδος, έχει αποτύχει παταγωδώς.

Όσον αφορά τη μόνιμη επωδό των κυβερνώντων πως η βασική τους μέριμνα είναι η αναβάθμιση του Δημόσιου Πανεπιστημίου, επιλέγουν επιμελώς να κρύψουν την πραγματικότητα. Τα στοιχεία της χρηματοδότησης των Ελληνικών Δημόσιων Πανεπιστημίων είναι αμείλικτα για όσους υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση ενδιαφέρεται ειλικρινά για τη μόρφωση των νέων της χώρας μας. Η μείωση της χρηματοδότησης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης που ξεπερνά το 50% σε σχέση με τα χρήματα που δίνονταν το 2009, προ δηλαδή της εφαρμογής των μνημονίων, αποκαλύπτει το άθλιο προσωπείο μιας κυβέρνησης που προσπαθεί να μας πείσει για την ανθίζουσα ελληνική οικονομία την ίδια στιγμή που στερεί πόρους από τον πολύπαθο χώρο της Παιδείας. “Ακριβή στα πίτουρα και φτηνή στ’ αλεύρι”.

Αποκαλυπτικά της υποχρηματοδότησης είναι τα στοιχεία που δημοσιοποίησαν τόσο το Πανεπιστήμιο Κρήτης όσο και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Όμως η Διοίκηση του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών σιωπά εκκωφαντικά προτιμώντας να αποτελεί κυβερνητικό δεκανίκι αντί να προασπίζεται την αποστολή του Ακαδημαϊκού Ιδρύματος και να διεκδικεί πόρους για τη διασφάλιση της ποιότητας της έρευνας και της εκπαίδευσης. Ενδεικτικοί της προαναφερόμενης υποχρηματοδότησης είναι οι κάτωθι πίνακες:

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Η ολομέτωπη επίθεση της κυβέρνησης ενάντια στα δημόσια αγαθά δείχνει με τον πλέον εμφατικό τρόπο την ταξική της προσήλωση υπέρ των συμφερόντων της ελίτ. Από κοντά βέβαια πορεύεται και μεγάλη μερίδα της μεσαίας και ανώτερης εισοδηματικά τάξης, που κρίνει πως το συμφέρον της βρίσκεται στην ασκούμενη πολιτική της παρούσας κυβέρνησης. Είναι αυτοί που 60 χρόνια μετά δεν έχουν ακόμα χωνέψει ότι το παιδί του ψυκτικού από το Περιστέρι μπορεί να σπουδάζει δωρεάν στο ίδιο Πανεπιστήμιο με το γόνο του μεγαλοβιομήχανου από την Κηφισιά.

Βρισκόμαστε λοιπόν προ των πυλών της τελικής επίθεσης στα Ελληνικά Δημόσια Πανεπιστήμια και οι πρώτες αντιδράσεις από την ακαδημαϊκή κοινότητα δείχνουν ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα κοινό μέτωπο από όλους τους φορείς που δραστηριοποιούνται στα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα προκειμένου να πείσουμε την κοινή γνώμη ότι η Παιδεία δεν είναι εμπόρευμα και επομένως δεν μπορεί να μπαίνει στο ζύγι της προσφοράς και της ζήτησης. Είναι κεκτημένο διαχρονικών αγώνων και υποχρέωση της Πολιτείας να σπουδάζει τα παιδιά της και καμία κυβέρνηση δεν εξουσιοδοτείται να καταστρατηγεί τη συνταγματική πρόβλεψη για ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ και να μεταφέρει το κόστος στις πλάτες των ελληνικών νοικοκυριών.

Απέναντι στα κυβερνητικά σχέδια, εμείς η μεγάλη πλειοψηφία που ζούμε καθημερινά στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, προτάσσουμε το δικό μας όραμα για Πανεπιστήμια Ανθρώπινα, Δημοκρατικά, Σύγχρονα και Ανταγωνιστικά, που χρειάζονται:

    ✔️Γενναία χρηματοδότηση στα επίπεδα των άλλων κρατών της Ε.Ε., ικανή να διασφαλίσει την ποιότητα της έρευνας και της εκπαίδευσης,

  ✔️Επαναφορά της Δημοκρατίας στη λήψη των αποφάσεων με συμμετοχή όλων των ακαδημαϊκών φορέων, 

    ✔️Πρόσληψη ικανού αριθμού μελών ΔΕΠ, ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ και Διοικητικού Προσωπικού που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του συνόλου της ακαδημαϊκής κοινότητας,

  ✔️Σύγχρονες υλικοτεχνικές υποδομές, εμπλουτισμός βιβλιοθηκών και πλήρης τεχνολογικός εξοπλισμόςαιθουσών και εργαστηρίων,

   ✔️Σύγχρονες εστίες για την πλήρη κάλυψη των αναγκών στέγασης καθώς και παροχή δωρεάν σίτισηςανεξαρτήτως εισοδηματικών κριτηρίων

Στα πλαίσια αυτά, οφείλουμε όλοι να αφυπνιστούμε και με πυξίδα τους διαχρονικούς αγώνες του φοιτητικού κινήματος να σταθούμε ανάχωμα στις πολιτικές της κυβέρνησης ΝΔ που εχθρεύεται τη νέα γενιά και μέσω της καταστρατήγησης της Συνταγματικά Κατοχυρωμένης Δημόσιας Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης επιχειρεί να απαξιώσει τα Δημόσια και Δωρεάν Πανεπιστήμια.

Δείτε εδώ το κείμενο μας.