Πολεμώντας για το Χαλέπι: Οι ξεχασμένοι επαναστάτες της Συρίας

Όταν ο Νάτζι Τζερφ βγήκε έξω από ένα κτίριο με γραφεία στην πόλη του Γκαζιαντέπ, στη νότια Τουρκία, ένας άνδρας τον προσέγγισε και τον πυροβόλησε με δύο σφαίρες από ένα πιστόλι με σιγαστήρα, πετυχαίνοντας τον Τζερφ στο κεφάλι και το στήθος και σκοτώνοντας τον ακαριαία.

 του Murtaza Hussain για το The Intercept

Ο Τζερφ, 38 ετών, ήταν ένας Σύρος κινηματογραφιστής και δημοσιογράφος που είχε γίνει ένας δημοφιλής ακτιβιστής κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Ένας σκληρός κριτής και του καθεστώτος Άσαντ και του Ισλαμικού Κράτους, είχε λάβει αμέτρητες απειλές για τη ζωή του τους μήνες πριν δολοφονηθεί.  Λίγο μετά τη δολοφονία του, το Ισλαμικό Κράτος εξέδωσε ανακοίνωση αναλαμβάνοντας την ευθύνη και οι τουρκικές αρχές συνέλαβαν τρεις άνδρες που σχετίζονται με τους πυροβολισμούς

Ο Τζερφ είναι μόνο ένας από τους αμέτρητους Σύρους επαναστάτες, ακτιβιστές, που έχασαν τη ζωή τους τα τελευταία πέντε χρόνια. Ο εκδότης και ντοκιμαντερίστας βοήθησε να εκπαιδευτεί μια γενιά νέων Σύριων για να συνεχίσει τη μάχη για δημοκρατία στη χώρα της. Αλλά η ιστορία του, όπως και οι ιστορίες ανθρώπων σαν αυτόν που συνεχίζουν να βρίσκονται στο πνεύμα της εξέγερσης του 2011, σπάνια καταγράφονται στις ευρύτερες αναφορές της σύγκρουσης. Όσα κι αν έχουν θυσιάσει, οι αγώνες τους αυτοί περνούν συνήθως απαρατήρητοι, στην απεικόνιση ενός πολέμου που είναι συμφέρουσα για την κυβέρνηση Άσαντ.

Η Λέιλα Σαμί, εκ των συγγραφέων του βιβλίου «Φλεγόμενη χώρα: Σύροι στην επανάσταση και τον πόλεμο», μου είπε ότι «η συριακή κυβέρνηση έχει κάνει τεράστιες προσπάθειες να απεικονίσει τον πόλεμο ως μονάχα μία σύγκρουση μεταξύ αυτής και εξτρεμιστικών ομάδων. Ο κόσμος δεν γνωρίζει ότι υπάρχει μία τρίτη επιλογή στη Συρία, ότι υπάρχουν πολλοί Σύροι που ακόμα παλεύουν για τους πραγματικούς στόχους της επανάστασης.

Η Σαμί πρόσθεσε, «η Συρία έχει τόσους πολλούς ήρωες, αλλά συχνά ο κόσμος δεν ξέρει ποιοι είναι»

Ο Καλίφα αλ-Καντρ είναι μία από τις ζωές που άγγιξε ο Νάτζι Τζερφ. Σπουδαστής στο Πανεπιστήμιο του Χαλεπίου όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, ανήκει τώρα σε μία νέα γενιά συγγραφέων και δημοσιογράφων αποφασισμένη να συνεχίσει να διεκδικεί τους στόχους της επανάστασης. Την προηγούμενη εβδομάδα στο Γκαζιαντέπ, στα σύνορα Τουρκίας – Συρίας, ο Καντρ έκατσε να πιει τσάι σε ένα εξωτερικό εστιατόριο, ενώ συχνά σηκωνόταν για να χαιρετίσει άλλους νέους Σύριους που τώρα επίσης θεωρούν σπίτι τους την τουρκική πόλη.

«Όταν όλα αυτά άρχισαν, οι περισσότεροι είμασταν πολύ νέοι για να έχουμε οποιοδήποτε είδος ιδεολογίας», μου είπε ο Καντρ. «Ο λόγος που εξεγερθήκαμε ήταν για να σκοτώσουμε τον φόβο. Να σκοτώσουμε τον φόβο υπό τον οποίο ζούσαμε ως κοινωνία» 

Ο Καντρ έμοιαζε νεότερος από τα 23 του χρόνια. Φορούσε γυαλιά, ένα πορτοκαλί παλτό και ένα φουλάρι τυλιγμένο γύρο από το λαιμό του. Η επανάσταση ξεκίνησε όταν ήταν μόνο 17 ετών. Κατέληξε να επηρεάζει κάθε τομέα της ζωής του και της κοσμοθεωρίας του. Παρά τη νεόκοπη εμφάνισή του, μιλούσε με τη σοβαρή ένταση κάποιου που ενηλικιώθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Στο τηλέφωνό του, η φωτογραφία στο βάθος ήταν μια εικόνα ενός νεαρού σύρου κοριτσιού που σκοτώθηκε σε ένα βομβαρδισμό της πόλης Ίντλιμπ από την κυβέρνηση.

«Όταν οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν στο Πανεπιστήμιου του Χαλεπίου μερικά χρόνια πριν, τις κρατούσαμε μόνο για 15 με 20 λεπτά, απλά για να δείξουμε συμπαράσταση στις υπόλοιπες πόλεις που δέχονταν επίθεση και μετά να διαλυθούμε πριν οι δυνάμεις ασφαλείας έρθουν για μας», θυμήθηκε. «Δεν ζητούσαμε την πτώση του Άσαντ, απλά να σταματήσουν οι νόμοι έκτακτης ανάγκης και να δοθεί λίγος χώρος για δημοκρατία στη χώρα.»

Όταν η κυβέρνηση αντιμετώπισε αυτές τις διαδηλώσεις με σκληρή βία, ο Καντρ είδε τα συναισθήματα των συμφοιτητών του να σκληραίνουν. Τώρα είχαν συνειδητοποιήσει ότι η κυβέρνηση προτιμούσε τη δύναμη από τις σταδιακές μεταρρυθμίσεις και άρχισαν να ζητούν την πτώση του καθεστώτος. Κάποιοι ζήτησαν να πάρουν τα όπλα για αυτοάμυνα.

Όπως αποδείχτηκε, δεν χρειαζόταν. Το καλοκαίρι του 2012, αντάρτες από γειτονικά χωριά μπήκαν στο Χαλέπι και πήραν αρκετές σημαντικές περιοχές από τον έλεγχο της κυβέρνησης. Οι κάτοικοι του Χαλεπίου, ήταν διχασμένοι στις αντιδράσεις τους για τον ερχομό των ανταρτών. Μερικοί πλούσιοι κάτοικοι δεν ένιωθαν άνετα με την παρουσία φτωχών, αγροτών μαχητών. Ακόμα και ανάμεσα σε αυτούς που είχαν υποστηρίξει την εξέγερση, υπήρχαν διαχωρισμοί και ανησυχίες. Ο Καντρ δεν τις ασπαζόταν. «Ήμουν ενθουσιασμένος» μου είπε. «Ένιωθα ότι επρόκειτο να γίνουμε μέρος από κάτι που θα ελευθέρωνε τη χώρα»

Αλλά όταν ο πόλεμος μετατράπηκε σε αδιέξοδο, πολλοί άνθρωποι εγκατέλειψαν το Χαλέπι και μετά την ίδια τη Συρία. Ο Καντρ ήταν ανάμεσα στους ακτιβιστές που παρέμειναν. Συνέχιζε την επανάσταση με άλλα μέσα: δημιουργώντας ένα αρχείο με φωτογραφίες και βίντεο για να καταγράφει τις εξελίξεις σε περιοχές κατεχόμενες από την αντιπολίτευση και γράφοντας για τις δικές του εμπειρίες και παρατηρήσεις της εξέγερσης. Σε ένα σημείο μιας μεγαλύτερης ανάμνησης, έγραψε για έναν παιδικό του φίλο που πήρε μέρος στην επανάσταση, ωστόσο αργότερα την εγκατέλειψε για να συμμετάσχει στο στρατιωτικό τμήμα του Ισλαμικού Κράτους

Ασφυξία έρχεται μεταξύ της μνήμης και της πικρής πραγματικότητας. Η ασφυξία με σκοτώνει και μου απαγορεύει να τον θρηνήσω. Αν ήμουν ένοπλος μαχητής, θα τον σκότωνα την στιγμή που θα τον έβλεπα στο πεδίο της μάχης, για να σώσω την ψυχή του. Για να τον αποτρέψω από το να μολύνει άλλους, να αποτρέψω την ψυχή του από το να βουλιάξει στο αίμα άλλων.

Δεν θα θρηνούσα για τις πράξεις σου, ακόμα και αν αυτός που σκότωνες ήταν ο πατέρας μου. Όπως έχεις αφοσιώσεις δικές σου, έτσι κι εγώ έχω αφοσίωση στην επανάσταση, πιο ιερή από τις δικές σου.

Η κουλτούρα της επανάστασης έχει εντυπωθεί ανεξίτηλα στην προσωπικότητα του Καντρ, όπως και πολλών άλλων νεαρών Σύρων. Η δημιουργία μιας «ελεύθερης Συρίας» - ελεύθερης από την καταπίεση και την παραβίαση βασικών δικαιωμάτων όπως η ελευθερία της έκφρασης και η ίση μεταχείριση από τον νόμο – έχει γίνει σκοπός της ζωής του. Όπως πολλοί άλλοι, ο Καντρ ένιωσε υποχρεωμένος και να γράψει και να αναζητήσει νέους Σύριους που σκέφτονται όπως αυτός.

Ήταν μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όταν συνάντησε πρώτη φορά τον Νάτζι Τζεφ, πριν από τρία χρόνια. Ο Καντρ βρισκόταν σε μία συζήτηση με άλλους νέους Σύριους ακτιβιστές στο Facebook, όταν ο Τζερφ, γνωστός σε πολλούς από αυτούς ως ο εκδότης της συριακής επαναστατικής εφημερίδας Χεντάχ, έκανε «like» στο στάτους του, που ήταν μέρος μιας συζήτησης που είχε ξεκινήσει με αφορμή το ρητό «ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με ψωμί». Οι δυο τους ξεκίνησαν να ανταλλάζουν μηνύματα και ο Τζερφ προσκάλεσε τον Καντρ σε μία ημερίδα που οργάνωνε για νεαρούς ακτιβιστές στη νότια Τουρκία, όπου βρισκόταν τότε.

Ο Τζερφ έγινε μέντορας και σύμβουλος για τον Καντρ, ενθαρρύνοντας τον να αναπτύξει το γράψιμο του και δημοσιεύοντας τα άρθρα του κατά καιρούς στη Χεντάχ. Όσο ο Καντρ ζούσε σε σπίτια συγγενών και φίλων σε διαφορετικές περιοχές της Συρίας που βρισκόταν υπό τον έλεγχο της αντίστασης, κατά καιρούς περνούσε τα σύνορα για να βρεθεί στο Γκαζιαντέπ και να συναντιέται με τον Τζερφ και άλλους ακτιβιστές. Στη σχετική ηρεμία της Τουρκίας, περνούσαν μέρες μιλώντας, σκεπτόμενη το μέλλον της χώρας τους. Συζητήσεις που βοήθησαν να σχηματοποιηθεί η κοσμοθεωρία του Καντρ και άλλων νέων ακτιβιστών.

«Η Συρία έχει δοκιμάσει λαϊκισμό, εθνικισμό, ισλαμισμό και όλα απέτυχαν», μου είπε ο Καντρ. «Η πραγματικότητα είναι ότι δεν έχει σημασία ποιος είναι ο προσανατολισμός της εκάστοτε κυβέρνησης. Αυτό που έχει σημασία είναι το σύστημα εξουσίας να σέβεται τα δικαιώματα των πολιτών και να τους προστατεύει από την αδικία.

Υπό το καθεστώς Άσαντ, η Συρία έχει γίνει ένα αστυνομοκρατούμενο κράτος, του οποίου οι φυλακές ήταν σεσημασμένες για βασανιστήρια, δολοφονίες και επ’αόριστον απομόνωση. Πολλοί ακτιβιστές, μεταξύ των οποίων ο Γκιαθ Ματάρ, γνωστός ο «σύριος Γκάντι» και ο σύριος αναρχικός φιλόσοφος Ομάρ Αζίζ, έχασαν τη ζωή τους στα μαρτύρια των κέντρων κράτησης της Συρίας.

«Ακόμα και πριν την επανάσταση, όλοι μεγαλώσαμε ακούγοντας ιστορίες για ανθρώπους που εξαφανίστηκαν, ξέραμε τον φόβο που αυτό δημιουργεί» θυμήθηκε ο Καντρ. Μου είπε ότι τώρα ονειρεύεται μία χώρα «χωρίς φυλακές», μία χώρα όπου ο πανταχού παρόντας φόβος που χαρακτήριζε τον βααθιστικό νόμο δεν θα υπάρχει επιτέλους.

(Ο τάφος του Νάτζι Τζερφ, Σύρου κινηματογραφιστή και δημοσιογράφου που δολοφονήθηκε στο Γκαζιαντέπ της Τουρκίας τον περασμένο Δεκέμβρη - Photo: Khalifa al-Khadr/Facebook)

Η εξωτερική διήγηση του συριακού πολέμου, που εστιάζει αποκλειστικά στις δράσεις ένοπλων ομάδων και κρατών, έχει υποβαθμίσει ή αποβάλει μία σημαντική διάσταση. Η επανάσταση ανέθρεψε μία συριακή κοινωνία που συνεχίζει να μάχεται για το μέλλον της χώρας. Σε μεγάλες και μικρές πόλεις στη Συρία, σε περιοχές που έχουν ξεφύγει από τον έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης και είναι ελεύθερες από το Ισλαμικό Κράτος, τοπικά συμβούλια λειτουργούν και παρέχουν ψήγματα δημοκρατικής εξουσίας σε μία χώρα η οποία, στη σύγχρονη ιστορία της, έχει βιώσει μόνο αυταρχισμό. Μία τεράστια γκάμα από νέες ανεξάρτητες εφημερίδες, ραδιοσταθμούς και εταιρείες παραγωγής βίντεο έχει εμφανιστεί, δίνοντας λόγο σε ανθρώπους που είτε αναγκάζονταν να σωπαίνουν είτε να καταναλώνουν σοβιετικού τύπου βααθιστική προπαγάνδα.

 Η ζωή του Καντρ, όπως οι ζωές πολλών άλλων Σύριων της γενιάς του, έχει μεταβληθεί αμετάκλητα από τα γεγονότα της επανάστασης. Αν και είναι ακόμα νέος δείχνει ορμητική αυτοπεποίθηση και ισορροπία. «Με όλους τους φίλους μου από παλιά, όταν ήμουν απλά φοιτητής, χάσαμε επαφή και δεν μιλάμε πλέον» είπε, παίζοντας με ένα βραχιόλι από χάντρες τυλιγμένο γύρω από τα δάχτυλα του. «Όποιοι είναι φίλοι μου σήμερα, είναι άνθρωποι με τους οποίους μοιράστηκα εμπειρίες κατά τη διάρκεια της επανάστασης».

Ο Καντρ ήταν πίσω στη Συρία τον περασμένο Δεκέμβριο όταν έλαβε το μήνυμα που τον πληροφορούσε ότι ο Νάτζι Τζερφ είχε δολοφονηθεί. Σε μια ανάρτηση στο Facebook εκείνη τη μέρα, ο σύριος δημοσιογράφος Ραμί Τζαράχ θρηνούσε για το ότι οι άνθρωποι σαν τον Τζερφ – κοινωνικοί επαναστάτες που έδωσαν τις ζωές τους για την ελευθερία της χώρας – σβήστηκαν αποτελεσματικά από την ιστορία.

«Σύριοι που έχουν αφιερώσει τόσα πολλά και στάθηκαν ενάντια στην τυραννία και τον εξτρεμισμό δεν λαμβάνουν καμία αναγνώριση» έγραψε ο Τζάραχ. «Αυτό το χάλι παραπληροφόρησης λέει ότι υπάρχουν δύο πλευρές που αντιμάχονται (Άσαντ και ISIS) με μικρή αναφορά σε αυτούς που αντιτίθενται και στα δύο κακά. Αυτούς σαν τον Νάτζι»

Στις μουσουλμανικές κοινωνίες, οι κηδείες τυπικά λαμβάνουν χώρα λίγες μέρες μετά τον θάνατο. Παρά τις επιθυμίες του Καντρ, δεν μπορούσε να περάσει τα σύνορα πίσω στην Τουρκία εγκαίρως για να παρευρεθεί στην κηδεία του φίλου του.

«Ο θάνατος έχει διαφορετική σημασία σε διαφορετικές κουλτούρες. Στην αρχή θρηνείς, αλλά μετά, όταν τόσοι πολλοί πεθαίνουν, πρέπει να βρεις έναν τρόπο να σταματήσεις να θρηνείς και να συνεχίσεις να προχωράς» μου είπε, με το συναίσθημα να παρεισφρέει στη φωνή του.

«Όταν θυμάμαι τον Νάτζι τώρα, θυμάμαι αυτά που μου έμαθε και λέω: Η μνήμη σου είναι το μονοπάτι μου.»

ΠΗΓΗ: thepressproject.gr